A. De concoursen van de Koninklijke Scherpschutters van de Veluwe

De belangrijkste wedstrijd in de geschiedenis van de Scherpschutters tot dusver heeft ongetwijfeld plaats gevonden in 1872. De toen gehouden ‘Derde Nationale Scherpschutterswedstrijden’ zijn waarschijnlijk ook de grootste schietwedstrijden die ooit in Nederland gehouden werden.

Deze scherpschutterswedstrijden werden georganiseerd door de Nederlandse Weerbaarheidsbond, het overkoepelende orgaan van de opgerichte Weerbaarheidsverenigingen. In totaal zijn er drie van deze wedstrijden georganiseerd. In 1868 in de Bilt, in 1869 op de Waalsdorpervlakte en de laatste in 1872 op de Wiesselsche heide.

Hiertoe werd het oude schietterrein van de Scherpschutters gebruikt. Dit was toen heidelandschap met voldoende schootsveld voor het aanleggen van een tiental 300 meter banen en één 500 meter baan. Daarnaast was een wezenlijk voordeel dat er een aantal putten waren gegraven voor de Scherpschutters, zodat de watertoevoer geregeld was.

Als model voor de scherpschutterswedstrijden fungeerden de wedstrijden zoals die (nog) steeds door de Engelse National Rifle Association op Bisley gehouden worden. Dat wil zeggen de nadruk op het op lange afstand schieten, weinig (10) schoten en veel korte wedstrijdseries. Er werden naast de eretekens flinke prijzen uitgereikt. Bovendien ontvingen alle deelnemers een zinken(!) gedenkpenning. Aan de prijswinnaars werd een oorkonde uitgereikt met de beeltenissen van de Koning en zijn beide zoons Willem en Alexander, met daarop de gewonnen prijs. In het kader van het 125 jarig jubileum van de Vereniging is op 12 september 1992 een soortgelijke wedstrijd gehouden voor alle schietverenigingen .voorkomend uit de Weerbaarheidsbond, waarbij aan alle deelnemers een facsimile kopie van de oorspronkelijke winnaarsoorkonde werd uitgereikt.

Plattegrond van het tentenkamp van de derde Nationale Schietwedstrijden te Apeldoorn

In totaal hebben erin 1872 zon kleine tienduizend schutters deelgenomen. Om deze te huisvesten werd een compleet tentenkamp opgericht. Ook de Koning en zijn familie betrokken een tent, hoewel Paleis het Loo vlakbij ligt. Hoe belangrijk de uitslagen waren blijkt wel uit het

feit dat er via het tijdelijk postkantoor in het tentenkamp alle uitslagen werden door getelegrafeerd aan de landelijke dagbladen. Nadien werd er nooit meer geschoten op het terrein. Het bos overgroeide de heide en de waterputten werden vergeten. Tegenwoordig liggen ze in voor het publiek ontoegankelijk terrein en zijn afgezien hiervan vrijwel niet meer te vinden.

Eén van de waterputten op de Wiesselse heide met de ingemetselde gedenksteen.

Dat de Derde Nationale Scherpschutterswedstrijd die door de Koninklijke Scherpschutters werd gewonnen een onvergetelijke indruk heeft gemaakt blijkt wel uit het feit dat er in 1927 een gedenksteen werd ingemetseld in één van de putten om te memoreren dat op

De ingemetselde gedenksteen uit 1927 met de tekst 'Hier stond in 1872 het kampement der Scherpschutters opgericht door wijlen zijne majesteit Koning Willem III

deze plaats in 1872 het kampement van Scherpschutters stond.

Ieder jaar werd er een concours gehouden. Deze concoursen waren landelijke gebeurtenissen die enkele duizenden deelnemers trokken. Deze grote aantallen schutters waren mogelijk door het beperkte aantal schoten en de beperkte tijdsduur. Daarnaast mochten de schutters net zo vaak schieten als ze wilden (tegen betaling uiteraard). De grootste concoursen werden gehouden in 1902 en 1907 ter herdenking van respectievelijk het 35 en het 40 jarig bestaan van het Corps. Dit waren meer dan alleen maar schietwedstrijden, het waren sociale gebeurtenissen van de eerste orde. Hieronder een uitnodiging tot deelname aan het concours, op handgeschept papier.

Een dergelijke uitnodiging werd beschouwd als een grote eer. Vele bekende Nederlanders waaronder Prins Hendrik en de Apeldoornse notabelen hebben er aan meegeschoten. De meesten alleen pro forma, maar Prins Hendrik was een goede schutter zoals uit zijn score kaart van 1902 blijkt.

Er zijn nog diverse programmaboekjes overgebleven van deze concoursen Uit deze boekjes stammen de beide overdrukken Opvallend zijn wederom de zeker voor die tijd, kostbare prijzen en hun schenkers (het Koninklijk Huis en de Gemeente Apeldoorn) Er werd echter maar een beperkt aantal ere prijzen bestaande uit medailles en siervoorwerpen uitgereikt. De meeste prijzen bestonden uit geld. Zestig procent van de inschrijfgelden van de wedstrijden werden volgens een procentuele verdeling onder de schutters verdeeld. In 1907 was de eerste plaats goed voor de somma van fl. 120,-. Dit was een aanzienlijk bedrag. Het gemiddelde weekloon van een arbeider in die tijd was fl. 4,-.

In feite was het schenken van kostbare prijzen en geldsommen dermate ingeburgerd in de schietsport (toen al) dat het schieten niet op de eerste Olympische Spelen werd toegelaten, omdat er van professionalisme sprake zou zijn. In de twintiger jaren van de 19e eeuw is dit verbod tijdelijk ingetrokken o.a in 1920 en 1924. In 1928 tijdens de spelen in Amsterdam bleek er geen baan te vinden c.q aan te leggen in de directe omgeving van Amsterdam en werd er daarom alleen kleinkaliber geweer geschoten. Later is het verbod echter weer ingevoerd als gevolg van het zogenaamde ‘staatsamateurisme’. In de vijftiger jaren bijvoorbeeld (het was midden in de koude oorlog) werd het grootkalibergeweer schieten dermate belangrijk gevonden voor de image van een aantal landen, dat deze mensen, meestal militairen, in de gelegenheid stelden zich acht uur per dag met schieten bezig te houden. De landen die dit toestonden (China, Noordkorea, U.S.A, en de U.S.S.R) vormden ook de top. Echte amateurs konden hierin niet mee komen, met uitzondering van Zwitserland waar schieten een volkssport was en is.

De resultaten van de individuele winnaars in 1907 waren:

290 meter militair geweer         86 punten    Jhr. W. Bas Backer

35 meter revolver  67 punten    M.A. van Regteren Altena

Bij de deelnemende corpsen (verenigingen) komt de Scherpschutters niet voor op de winnaarslijst

Hier zijn de uitslagen:

1. Samboo    Amsterdam

2. Voor Koning en Vaderland      Deventer

3. Arnhems Weerbaarheid         Arnhem

4. Scherpschutters Rotterdam   Rotterdam

5. Vereniging tot vrijwillige oefening in den wapenhandel   Deventer

6. Bloemendaals Commando         Bloemendaal

De namen van de corpsen zijn tekenend voor de tijdgeest. De namen van de corpsen 1 en 6 zijn rechtstreeks afgeleid van de boerenoorlogen.
Om de resultaten een beetje te kunnen relateren, is ook één van de toenmalige schijven afgebeeld.

--